PODWIECZOREK Z METAFORÄ? - CZÄ???Ä? 2
Pierwszy tom „Podwieczorku z metaforÄ?”, który Miejski Dom Kultury w Skoczowie wyda?? w 2006 roku, napawa?? optymizmem. O wielu artystach pióra, którzy utwory zamie??cili w owym tomie, mo??na by??o bowiem powiedzieÄ? - u??ywajÄ?c terminologii medycznej - i?? „dobrze rokujÄ? na przysz??o??Ä?”. Dlatego do lektury wierszy poetów ??lÄ?ska Cieszy??skiego przystÄ?powa??em z nadziejÄ?. Ufa??em, ??e cieszy??scy twórcy tak??e w kolejnych latach nie ustawali w rozwoju pisarskiego rzemios??a i dostarczÄ? czytelnikom nowych estetycznych wra??e??.
Wiersze, które wybiera??em do niniejszego tomu, czyta??em jednak tak??e z obawÄ?. Tekstów do antologii nie przes??ali bowiem tak renomowani twórcy, jak Jerzy Kronhold, czy Zbigniew Machej. Wiersze Jerzego Kronholda z tomu „Ni??” mogÄ? byÄ? dla wielu poetów ??lÄ?ska Cieszy??skiego niedo??cig??ym wzorem poetyckiej doskona??o??ci, która pochodzi z niezwyk??ych pok??adów estetycznych - realiów ma??ej, cieszy??skiej ojczyzny. Obawy okaza??y siÄ? p??onne. Sporo tekstów zamieszczonych w drugim tomie „Podwieczorku z metaforÄ?” powinno przynie??Ä? czytelnikom satysfakcjÄ?. Umie??ci??em w almanachu tylko te utwory, które uzna??em za najlepsze. Wybra??em 41 tekstów 16 autorów, które - moim zdaniem - co najmniej przekroczy??y „próg druku”. PominÄ???em przyk??ady twórczo??ci gwarowej, uznawszy je za niedostatecznie poetyckie.
Z??amanie granicznych barier spowodowa??o, ??e ziemia cieszy??ska przesta??a byÄ? „ko??cem ??wiata”. Sta??a siÄ? natomiast… poczÄ?tkiem Polski. ByÄ? mo??e w??a??nie dlatego cieszy??scy poeci coraz bardziej otwierajÄ? siÄ? na ??wiat. W antologii znalaz??o siÄ? sporo wierszy, które czerpiÄ? z realiów europejskiej przestrzeni.
Pogranicza krÄ?gu kultury dawnej Cekanii (od Polski przez S??oweniÄ? do Italii i Czarnogóry) fascynujÄ? Szymona BrodÄ?. M??ody jeszcze poeta z bieg??o??ciÄ? filozofa porusza siÄ? w ??wiecie mitologii rzymskiej, s??owia??skiej i wyzna?? chrze??cija??skich. PrzyrodÄ? widzi oczyma cz??owieka kultury, która s??u??y mu do podjÄ?cia w wierszach metafizycznych uogólnie??. To poeta spraw ostatecznych, albowiem cia??o jest tylko „skurczonym w sobie/ splotem schronienia/ jak wÄ???e filigranu”, a „??mierÄ? to kotwica wieczno??ci”.
Jerzy Oszelda równie?? korzysta z bogactwa kultury. ?šród??a inspiracji znajduje g??ównie w filozofii buddyjskiej, czy szerzej dalekowschodniej, ale nie sÄ? mu obce tak??e inne zdroje intelektu. Swobodnie przekszta??ca formÄ? japo??skiego haiku, która zarówno siedemnastowiecznym mistrzom tego gatunku, jak i jemu, s??u??y do „chwytania ??wiata na gorÄ?cym uczynku”, czy istnienia w zgodzie z tajemnicÄ?. Jerzemu Oszeldzie nie jest obce traktowanie wiersza jako orÄ???a („Zegarmistrz”). Nade wszystko jednak urzeka ??atwo??ciÄ? poetyckiego skrótu, jak w miniaturce pt. „pinie” („idÄ? przez grzbietowisko/ i potem/ jest wszystko…”).
„Poch??anianie ??wiata” fascynuje tak??e BeatÄ? Kali??skÄ?. Jej wyobra??nia sprawia jednak, ??e - aby poch??aniaÄ? ??wiat - nie musi wcale ruszaÄ? siÄ? z miejsca - „wystarczy stanÄ?Ä?/ i piÄ?knie siÄ? otworzyÄ?”. Mimo autorskiej przekory w jej wierszach pojawiajÄ? siÄ? realia wielkiego ??wiata, które stanowiÄ? t??o do przemy??le?? o w??asnej ma??o??ci. Nie zmieniÄ? nas niestety kontakty z „najwy??szÄ?” nawet kulturÄ?. Wobec niewiadomego jeste??my niewidomi. Wobec ??wiata tkwimy nieruchomo, albowiem „wciÄ???/ uzbrojeni w bia??e laski/ dotykamy niepewnie jutra// rozgarniamy na boki powietrze/ stojÄ?c w miejscu”.
„Rekwizytami” znanymi z historii sztuki pos??uguje siÄ? Jolanta Skóra („Dziewczyna z per??Ä?” Jana Vermeera). Elementy ??wiata kultury s??u??Ä? jej jednak tylko do ukazania kontrastu z u??omnym, codziennym ??wiatem ludzkich dokona?? - szkoda, ??e zarysowanym nazbyt prywatnie („pewna Marta przed i po operacji/ …szczÄ?ki”). Jej muza jest na szczÄ???cie tak??e liryczna i macierzy??ska.
Alicja Santarius i Jolanta Skóra to autorki, które po??wiÄ?ci??y wiersze w??asnym dzieciom. Dlatego w pobli??u ich utworów (tak, jak „w sÄ?siedztwie” wierszy Beaty Kali??skiej, czy Urszuli Stefanii Korzonek) mo??na ogrzaÄ? siÄ? lirycznym ciep??em.
Urszula Korzonek zmierzy??a siÄ? z… kamieniem - motywem podejmowanym przez najwybitniejszych twórców polskiej szko??y poetyckiej - Zbigniewa Herberta i Wis??awÄ? SzymborskÄ?. Zg??Ä?bianie natury kamienia by??o reakcjÄ? na okrutnÄ? naturÄ? cz??owieka, ujawnionÄ? w epoce totalizmu. Urszula Korzonek nie jest co prawda tak „przera??ajÄ?co wnikliwa”, jak nasi najbardziej znani twórcy. Kiedy jednak powiada, „To by??/ Mój kamie??/ (…) Gdy uwiera??/ Dopasowa??am d??o??/ Do jego kszta??tów” stara siÄ? byÄ? sugestywna w tropieniu prawdy o cz??owieku.
Jest w antologii wiele interesujÄ?cych erotyków. Zgrabne wiersze o mi??o??ci zaprezentowa??y zw??aszcza niewiasty. Krystyna Maria Grynia, Natalia P??omie??ska-Krzak, Alicja Santarius, Jolanta Skóra, Cecylia Suszka, Ma??gorzata Szklorz czÄ?sto wykorzystywa??y w tym celu dokonania poezji lingwistycznej. Do tej kategorii mo??na tak??e zaliczyÄ? wiersze
o mi??o??ci do matki. Ciekawe utwory na ten temat wysz??y spod piór autorów p??ci obojga - Stanis??awa Józefa Malinowskiego i Cecylii Suszki.
Patriotyczne tony porusza Justyna Krzysiek. Jedna z najm??odszych autorek wraca bez os??onek peryfrazy do tradycyjnych warto??ci narodowych. Podobnie postÄ?puje Anna Mazur. Beata Sabath ??Ä?czy tendencje patriotyczne z religijnymi. Na spo??ecznÄ? naturÄ? patriotyzmu zwraca uwagÄ? Anna WiÄ?zik.
Poza BeatÄ? Sabath i Marcinem Wieczorkiem - wiÄ?kszo??Ä? cieszy??skich autorów pos??uguje siÄ? wierszem wolnym, z upodobaniem wykorzystujÄ?c mo??liwo??ci poezji lingwistycznej, ale bez karpowiczowskiej g??Ä?bi i przesady.
Nie ma w niniejszej antologii wierszy, które zrewolucjonizujÄ? polskÄ? poezjÄ?. Jest sporo takich, które ??wiadczÄ? o solidnym rzemio??le autorów. Rewolucjoni??ci nie rodzÄ? siÄ? jednak w ka??dym pokoleniu. Kiedy trzeba siÄ? ich spodziewaÄ?? Mo??e ju?? zaprezentujÄ? siÄ? w kolejnym wyborze wierszy cieszy??skich literatów… Nie nale??y wykluczyÄ?, ??e bÄ?dzie to kto??, kogo teksty pojawi??y siÄ? ju?? w niniejszej antologii. InnÄ? rzeczÄ? jest, czy poetom potrzebne sÄ? rewolucje? Czy?? nie wystarczÄ? „Cieszynalia”?
Jan Picheta
Tomik poezji "Podwieczorek z metaforÄ? - czÄ???Ä? 2"
mo??na nabyÄ? w skoczowskim ARTadresie (Rynek 18)
w cenie 10 z??.
